KKTC’nin 2022 Mali Yılı Bütçe Yasa Tasarısı, Cumhuriyet Meclisi Ekonomi, Maliye Bütçe ve Plan Komitesi’nde görüşülüyor.
Cumhuriyet Meclisi Ekonomi, Maliye Bütçe ve Plan Komitesi toplantısında açılış konuşmalarını Cumhuriyet Meclisi Başkanı Önder Sennaroğlu, Maliye Bakanı Dursun Oğuz, Ekonomi, Maliye Bütçe ve Plan Komitesi Başkanı Hasan Taçoy, Maliye Bütçe ve Plan Komitesi Başkan Vekili, CTP Milletvekili Fikri Toros yaptı.
Cumhuriyet Meclisi Başkanı Önder Sennaroğlu, erken seçim tarihinin öne çekilmesi üzerine bu kararı da dikkate alarak, sağlanan uzlaşı sonucunda bütçe görüşmeleri sürecinin hızlandırıldığını söyledi.
Sennaroğlu, bu doğrultuda bütçenin komitedeki görüşmelerinin bugün başlayarak, cuma günü sona ereceğini belirtti.
2022 Mali Yılı Bütçe Yasa Tasarısı’nın Cumhuriyet Meclisi’ndeki görüşmelerinin ise 22 Kasım Pazartesi günü başlayacağını söyleyen Sennaroğlu, görüşmelerin üç günle sınırlı tutulduğunu anımsattı.
COVID 19 pandemisinin bu yıl da devam etmekte olduğunu söyleyen Sennaroğlu, pandeminin sağlık, ekonomi, eğitim gibi alanları çok ciddi boyutlarda etkilediğini söyledi.
Sennaroğlu, pandeminin etkilerinin bu yıl da devam ettiğini, turizm sektöründe beklenen canlılığının sağlanamadığını, dövizde yaşanan dalgalanmanın olumsuz etkilerinin sürdüğünü söyledi.
Yüksek öğretimde bu yıl yüz yüze eğitimin başladığını hatırlatan Sennaroğlu, bunun ekonomiye olumlu yansımalar yarattığını ifade etti.
Sennaroğlu, bütçenin hazırlanmasına ve görüşülmesine katkı koyan herkese teşekkür etti.
Maliye Bakanı Dursun Oğuz, konuşmasına KKTC’nin 38. yıldönümü kutlayarak başladı ve bütçe hazırlıklarına ve Meclis’ten geçirilmesine katkı koyan herkese teşekkür etti.
Oğuz, Koronovirüs (Covid-19) salgınının 2022 yılında da devam edeceği öngörüsünden yola çıkarak, ekonomi üzerindeki etkileri azalan bir trende doğru gitse de belirsizlik ve risklerin devam ettiğini söyledi.
“Halk sağlığı ile ekonominin sağlığının birbirine bağlı olduğunu hiçbir zaman aklımızdan çıkarmadık” diyen Oğuz, reel sektörün desteklenmesi yönünde alınan tedbirler, Türkiye Cumhuriyetinin desteği ve Kıbrıs Türk halkının çalışması, özveri ve dayanışması sayesinde hükümetin zorlukların üstesinden geldiğini ve gelmeye devam edeceğini kaydetti.
“DAHA İYİ BİR GELECEĞE GİDEN BİR KÖPRÜ OLACAK”
Yeni bütçenin; sağlık, eğitim altyapısının geliştirilmesi, yatırım, hem istihdamın sürekliliği hem de işleri pandemiden zarar görenleri destekleyecek şekilde oluşturulduğunu dile getiren Oğuz, “Yarına ulaşmada bir plan olan 2022 Bütçesi, daha iyi bir geleceğe giden bir köprü olacaktır” dedi.
Bütçenin Covid-19 virüsünün önümüzdeki yılda da ülkede devam edeceği varsayımı dikkate alınarak şekillendirildiğini dile getiren Oğuz, aldıkları tedbirlerle sağlık sektörünün ve güçsüzler ile serbest meslek sahiplerinin desteklenmesi, çalışanlarının istihdam seviyelerini koruyabilmeleri için işletmelere sosyal güvenlik ile vergi indirimleri, kredi ve hibe desteği, KOBİ’lerin desteklenmesi yönünde katkı sağlandığını vurguladı.
Pandeminin reel sektör üzerindeki etkilerini azaltmak için alınan önlemler ve sağlanan muafiyetlerin bütçe gelirlerinin azalmasına neden olduğunu dile getiren Oğuz, 2021 yılının ikinci çeyreğinden sonra bir önceki yıla göre düşük de olsa bir artış gerçekleştiğini belirtti.
Oğuz, “Gerek 2020 Yılının Mart ayından itibaren devam eden Koronavirüs salgını gerekse yüzde 50’lere isabet eden dövizdeki artış ve TÜFE artışı nedeniyle, gelirlerimizde küçük de olsa meydana gelen bu artış giderlerimizde meydana gelen artışı karşılamayarak bütçe açığımızın artarak büyümesine neden olmuştur” dedi.
Koronavirüs ile mücadele için 2021 yılı bütçesinde öngörülen Koronavirüs ile Mücadele Projesi’nin, 51,5 milyon TL olan ödeneğinin Ekim sonu itibari ile 458.1 milyona çıkarıldığını, T.C. kaynaklı 50 milyon ödenek sağlandığını dile getiren Oğuz, 2021 mali yılı için ayrılan yedek ödenek kalemlerinin tümünün salgına destek amacı ile kullanıldığını, bunun da bütçe açıklarının artmasının en önemli nedeni olduğunu belirtti.
“BÜTÇE İYİ PLANLANMALI…HEDEFLER”
Bütçenin iyi planlanması ve dikkatli kullanılmasının önem arz ettiğini dile getiren Oğuz, ihtiyaç ve taleplerin her zaman olduğu gibi yüksek olduğunu, görevlerinin ülke kaynaklarının olanaklar nispetinde öncelikli ihtiyaçlar çerçevesinde etkin olarak dağılımını sağlamak olduğunu söyledi.
Diğer ülkelerde olduğu gibi, KKTC’de de 2022 bütçesi hazırlanırken ve hedefler konulurken; öngörülen enflasyon rakamı olarak adlandırılan Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) artışları ve döviz fiyatlarındaki gelişmelerin baz alındığını ve önemli dayanaklar olarak kabul edildiğini söyleyen Oğuz, şöyle devam etti:
“2021 yılı ikinci altı ayı için yapılan %12.44 tutarındaki tahminin dört ayın sonunda %11.40’a ulaştığı ve 2021 yılı için yapılan yıllık %21.27 oranındaki tahminin ise on aylık süreçte %20.23’e ulaştığı böylece tahmin rakamları içerisinde kalınabilmesi için yılın son iki ayındaki TÜFE oranının %1.04’ü geçmemesinin çok da olası olamayacağı görülmektedir. Bu durumda bütçenin ağırlıklı kısmı olan maaş ve maaş benzeri ödemeler için temel kıstas olan TÜFE endeksinin 1 Ocak 2022 maaşlarına %12.44 ve 1 Temmuz 2022 maaşlarına %6.77 oranındaki artış oranlarının aşılacağı ve biraz sonra değineceğim bütçe rakamları ve bu rakamlara bağlı korkutucu bütçe açığının tedbir alınmaması halinde daha da artacağını bizlere göstermektedir. “
2022 Mali Yılı Bütçe Yasa Tasarısı’nın hedeflerine değinen Oğuz, bütçenin sürdürülebilir kamu finansman dengesinin kurulması, kamunun etkinliğinin ve özel sektörün rekabet gücünün artırılması, üretime dayalı büyümenin artırılması ve istihdamın önünün açılması, mali disiplinin sağlanarak devam ettirilmesi hedefi bulunduğunu söyledi.
Oğuz, bütçenin yapısal tedbirlerin uygulamaya konulması, ekonominin istikrarlı bir hale getirilmesi, mevcut kaynakların üretken alanlara yönlendirilmesi, gelir artırıcı tedbirler yanında harcama disiplininin sağlanarak kamu kaynaklarının ekonomik ve verimli kullanılması hedefi ile hazırlandığını ifade etti.
“BÜTÇE AÇIĞINI AZALTACAK YÖNDE ÇALIŞMA YAPILMALI”
Bütçe açığı rakamlarıyla ilgili bilgi veren Oğuz, son on yılda 2010-2015 döneminde, 2012 yılında Ercan Havalimanı’nın özelleştirilmesinden elde edilen 236,7 milyon TL sonrası 75,6 milyon TL Bütçe açığı, 2016-2018 döneminde 181 milyon TL bütçe fazlası ve 2019-2020 yılları için ise 828,4 milyon TL bütçe açığı yaşandığını belirtti.
Oğuz, “2022 yılı bütçesinde öngörülen giderlerin yapılabilmesi için, taviz verilmeksizin bütçe açığını azaltacak yönde çalışma yapılması hususunda tümümüze önemli görevler düşmektedir.” dedi.
Maliye Bakanı Oğuz, 2021 Mali Yılı Bütçesinde 6.880,0 milyon TL olarak öngörülen yerel gelirlerin yüzde 2,03 artışla 7.019,4 milyon TL’ye, 8.860,0 milyon TL olarak öngörülen yerel giderlerin yüzde 0,5 azalışla 8.815,3 milyon TL’ye ve 1.980,0 milyon TL olarak öngörülen yerel bütçe açığının ise yıl sonu itibarıyla yüzde 9,3 oranında bir azalışla 1.795,9 milyon TL olarak gerçekleşeceğinin tahmin edildiğini ifade etti.
Ülkenin içinde bulunduğu durum ve sorunlara değinen Oğuz, ekonomik programları uygulama zorunluluğu ve ihtiyacının artmakta olduğunu, plan ve programlara bağlı kalarak mali disiplinden taviz vermeyecek çözümler üretmek gerektiğini kaydetti.
Oğuz, “Bu çözümler kesinlikle insanlarımızın gelir seviyesini düşürme politikaları olmayıp, gelecek nesillerin çıkarlarını da öngörerek çok daha iyiye ulaşmak olmalıdır.” dedi.
Maliye Bakanı Oğuz, “Ülkemizin kanayan yarası olan ve önceleri telafuz bile edilmeyen ancak benden önceki Maliye Bakanları tarafından da özellikle hassasiyet gösterilen ve dile getirilen aşırı borç yükü Haziran 2021 itibarıyle 12.261,5 milyar Türk Lirası İç Borç, 34.883,3 Milyar Türk Lirası Dış Borç olmak üzere 47.144,8 milyar Türk Lirasına yükselmiştir” dedi.
Bu durumun kamu maliyesini ve ekonomiyi olumsuz etkilemeye devam ettiğini dile getiren Oğuz, bu nedenle kamu borç yükünün kontrol altında tutulması ve azaltılmasının birinci öncelik olması gerektiğini belirtti.
“REKOR BÜTÇE AÇIĞI”
2022 Mali Yılı Bütçe Yasa Tasarısı’nın kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde elde edilmesi ve kullanılması, hesap verebilirlik ve mali saydamlığın sağlanması yaklaşımıyla yerel gelirler yüzde 22,67, yerel giderler ise yüzde 24,72 artış öngörüsü çerçevesinde hazırlandığını söyleyen Oğuz, şöyle devam etti:
“2022 Mali Yılı Bütçe Yasa Tasarısı Bakanlar Kurulu’nca; 12 milyar 700 milyon Türk Lirası Gider, 11 milyar 240 milyon Türk Lirası Gelir, 1 Milyar 460 Milyon Türk Lirası Bütçe açığı olarak onaylanmıştır.”
Genel Bütçe açığını azaltan unsur olan TC Kredileri hesaba katılmadığında yerel bütçe açığının 2 milyar 610 milyon TL olduğunu belirten Oğuz, “Diğer bir ifade ile yerel bütçe giderlerimizin yüzde 23.62’sinin gelir karşılığı bulunmamaktadır. Bu rakam ülkemiz bütçelerinde şu ana kadar yaşanan rekor bütçe açığı öngörüsüdür” diye konuştu.
Oğuz, önümüzdeki aylarda yaşanacak seçimler ve seçim sonrası oluşacak hükümette herkese düşen görevin bu gerçeklikle hareket ederek insanların yaşamlarını zorlaştırmayacak şekilde gerekli tedbirlerin alınması olduğunu vurguladı.
Bütçe giderleri içerisinde personel giderleri ile cari transferlerin, esnek olmayan büyük bir paya sahip olduğunu söyleyen Oğuz, devamlı surette artan ve 2021 yıl sonu harcama tahminine göre 220 milyona ulaşması beklenen ek mesai ödemelerinin kamu maliyesi yönünden sürdürülebilirliği olmadığını ve hükümetin ivedi tedbir alması gerektiğini kaydetti.
Oğuz, 2022 mali yılı bütçesi üzerinde olağanüstü ödenek ihtiyaçları hariç olmak üzere, öngörüsüz ve plansızlıktan kaynaklanan ödenek ihtiyaçlarına bütçe disiplininden taviz verilmeyeceğini ifade etti.
Bütçe açığına rağmen mahalli yatırımlara özel önem vererek, 342.6 milyon TL tutarındaki 2021 ödeneğinin, bu yıl 430.0 milyon TL’ye yükseltildiğini söyleyen Oğuz, belediyelere katkı payının yüzde 9,25 olarak öngörüldüğünü belirtti.
“Bu durumda katkı payı %26,42’lik bir artışla 659,5 milyon Türk Lirası olarak yer almaktadır. 372 Belediye emeklisi için ise 39,9 milyon TL ödenek ayrılmıştır” diyen Oğuz, Türkiye Cumhuriyeti yardımlarının bunun dışında olduğunu ifade etti.
Oğuz, “Sağlanan bu olanaklar ışığında tüm belediyelerimizin kendi kendine yeten, ayakları üzerinde durabilen ve sorumluluk alanlarında en üstün hizmeti verebilen icraat sağlamaları ülkemizin geleceğine katkı sağlamak açısından bir zorunluluk olmalıdır.” dedi.
Oğuz, 2022 Mali Yılı Bütçesinin, hayırlı olması dileğinde bulundu.
Cumhuriyet Meclisi Ekonomi, Maliye Bütçe ve Plan Komitesi Başkanı Hasan Taçoy, bu yıl erken seçimler dolayısıyla bütçe görüşmelerinin üç gün içinde tamamlanmasının öngörüldüğünü belirtti.
Bütçe görüşmelerinde izlenecek yöntemle ilgili bilgi veren Taçoy, görüşmelere sadece öğlen saat 13.00’te yarım saat olmak üzere ara verileceğini, bakanlıklarla ilgili bütçeler görüşüldüğü sırada bağlı dairelerin bütçelerine yönelik konuşmalarda sürenin 15 dakika ile sınırlandırılacağını kaydetti.
Taçoy, Covid 19 pandemisinin KKTC’de görülmeye başladığı Mart 2020’den bu yana yaşanan sorunların herkesin bilgisinde olduğunu söyleyerek, bu durumun ekonomik yönden yol açtığı zararların da herkes tarafından bilindiğini belirtti.
Taçoy, 2022 Mali Yılı bütçesinin 2021 yılı bitmeden tartışılmaya başlanmasının olumlu sonuçlar doğuracağına inandığını söyleyerek, üç konuda görüşlerini sıraladı.
Hayat pahalılığı ve hane halkı giderlerine ilişkin kontrollerin yeniden yapılmaya başlandığını dile getiren Taçoy, hesaplamalarda döviz fiyatının Türkiye ve KKTC’de aynı olduğunu ancak hayat pahalılığının KKTC’de değişiklikler içerdiğini söyledi.
“HAYAT PAHALILIĞINDA EŞİTLİĞİN OLMASI İÇİN ÇALIŞMA YAPILMASI ŞARTTIR”
KKTC’de TL kullanılmasıyla ilgili farklı kurallar uygulanarak, hayat pahalılığında yaşanan bu değişikliklerin dengede tutulması yönünde çalışmalar yapılabileceğini belirten Taçoy, “Hayat pahalılığında eşitliğin olması için çalışma yapılması şarttır” dedi.
2022 Mali Yılı Bütçe Yasa Tasarısı’nda tasarruf tedbirlerinde gidildiğini dile getiren Taçoy, bunu uygulamaya da yansıtmanın önemli olduğunu kaydetti.
Taçoy, denetimin önemine işaret ettiği konuşmasında, halkın denetiminin artırılması, KDV iadesinin sağlanması gerektiğini söyleyerek, “Kaçak ne varsa kayıt altına alınmalıdır” dedi.
Bu ana üç faktörün uygulanmasının ve devletin aldığı harçlardan elde ettiği gelirlerle ülkenin içinde bulunduğu koşulları daha iyi hale getirmenin yollarının bulunabileceğini söyleyen Taçoy, bu uygulamalarla iç borçlanmaya ihtiyaç kalmadan yılın atlatılabileceğini dile getirdi.
Cumhuriyet Meclisi Ekonomi, Maliye Bütçe ve Plan Komitesi Başkanı Vekili Fikri Toros, 2022 Mali Yılı Bütçe Yasa Tasarısı’na yönelik eleştirilerde bulundu.
Toros, konuşmalarında bütçe rakamlarının neden yeterli olmadığını aktarmaya çalışacaklarını söyledi.
Sağlık, eğitim, turizm alanlarının yeniden şekillendirilmesi gibi hedeflerin bütçenin temel unsurları olması gerektiğini dile getiren Toros, bu noktada eleştirilerde bulundu.
“SÜREGELEN SİYASİ KOŞULLARDA SAĞLIKLI EKONOMİDEN BAHSETMEK MÜMKÜN DEĞİL”
Süregelen siyasi koşullarda sağlıklı ekonomiden bahsetmenin mümkün olmadığını söyleyen Toros, ekonominin geldiği noktanın başlıca sorumlusu olarak, Kıbrıs sorunu kaynaklı siyasi ortam, sık değişen hükümetler, kalıcı bir gelişim vizyonu olmamasını, UBP politikaları gibi nedenleri gösterdi.
İktidara gelen hükümetlerin plan ve programlara bağlı olarak hareket etmediğini savunan Toros, bu plansızlığın sorunlara yol açtığını söyledi.
Mali disiplinin önemine işaret eden Toros, sistemin mali yönden sürdürülebilir olmadığını, sınırlı imkanlar için bütçe rakamlarının objektif bakış açısından tartışılması gerektiğini belirtti.
2022 Mali Yılı Bütçe Yasa Tasarısı’nın ekonomiyi daha da daraltacağını, sorunlara çözüm olmayacağının savunan Toros, TL’nin değer kaybı ve pandemi de buna eklenince olumsuz sonuçların boyutlarının da daha ciddi olacağını söyledi.
“KENDİ KENDİNE YETER BİR YAPIYA ULAŞMAK GEREKİR”
Toros, bütçe rakamlarına değindiği konuşmasında, kendi kendine yeter bir yapıya ulaşmak gerektiğini belirtti.
Pandemi ve etkileri devam ederken, TL değer kaybı sürerken, reel sektöre ve yatırımlara daha fazla destek payı ayrılması gerektiğini dile getiren Toros, bütçe açığının iç kaynaklarla karşılanması için yapılması gerekenler bulunduğunu kaydetti.
Toros, sürdürülebilir kamu finansman dengesi sağlanması, teşviklerle ilgili köklü reformlar yapılması, dış yardımların kesintisiz akışının sağlanması gerektiğini söyledi. TAK/BRT
