1967’den beri her yıl 8 Eylül, “Uluslararası Okuma Yazma Günü” olarak kutlanıyor. Okuma Günü’nde bireylerin ve toplumların okuryazarlığının öneminin vurgulanması ve konuyla ilgili sorunlar hakkında farkındalık yaratılması amacıyla çeşitli etkinlikler düzenleniyor.
2019’da Uluslararası Okuma Yazma Günü, eğitim ve okuryazarlık gelişiminde dil çeşitliliğini benimsemek, okuryazarlık zorluklarının üstesinden gelmek ve sürdürülebilir kalkınma hedeflerine dikkat çekmek için “okuryazarlık ve çok dillilik” temasıyla kutlanıyor.
Okuryazarlığı olmayanların yüzde 45’i Güney Asya’da
Orta ve Doğu Asya ile Avrupa ve Kuzey Amerika’da yetişkinlerin neredeyse tamamı, okuma yazma biliyor. Bu bölgelerin yanı sıra Latin Amerika ile Karayipler’deki okuryazarlık oranı da yüksek.
Okuryazarlığı olmayanların yüzde 45’i Güney Asya’da, yüzde 27’si Sahraaltı Afrika’da, yüzde 10’u Doğu ve Güneydoğu Asya’da, yüzde 9’u Kuzey Afrika ve Batı Asya’da, yüzde 4’ü de Latin Amerika ve Karayipler’de yaşıyor.
Afrika’daki bazı ülkelerde ise okuryazarlık oranının yüzde 50’lerin altında olduğu gözlenirken, Avrupa ve Kuzey Amerika ülkelerindeki vatandaşların neredeyse tamamı okuma yazma biliyor.
Okuryazarlık oranlarında artış
Son yıllarda okuma yazma oranlarındaki en büyük artış, okuryazarlığın çok gerilerde olduğu Doğu ve Güney Asya ile Kuzey ve Batı Afrika ülkelerinde yaşandı.
Güney Asya’da 1990-2016 arasında okuryazarlık oranı yüzde 46’dan yüzde 72’ye, Kuzey Afrika ve Batı Asya’da da yüzde 64’ten yüzde 81’e yükseldi.
Bu oran, Doğu ve Güneydoğu Asya’da yüzde 82’den yüzde 96’ya, Sahraaltı Afrika’da yüzde 52’den yüzde 65’e çıktı. Okuryazarlık oranı, Latin Amerika’da da yüzde 85’ten yüzde 94’e yükseldi.
1996’da 170 milyon olan okuma yazma bilmeyen genç sayısı, 2016’da 102 milyona geriledi.
Kadınların okuma yazma oranı daha düşük
Dünya genelinde kadın okuryazar sayısının erkeklere oranla daha az olması dikkat çekiyor. Kadınlar, okuma yazma bilmeyenlerin yüzde 62’sini oluşturuyor.
Son yarım asırda dünya genelinde ciddi ilerleme kaydedilse de her 5 ülkeden birinde kadın okuryazar sayısı, hala erkek okuryazar sayısının altında.
Türkiye’de okuryazarlık ne durumda?
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, 2009-2018 yıllarını kapsayan 10 yıllık dönemde 15 ve yukarı yaş grubunda okuryazar olmayan nüfus oranı yüzde 9,2’den yüzde 3,6’ya geriledi.
2009’da okuma yazma bilmeyen nüfusun yüzde 80,4’ünü kadınlar oluştururken, 2018’de bu oranın yüzde 85,2’ye yükselmesi dikkat çekti.
Geçen yıl okuryazar olmayan 2 milyon 197 bin 257 kişinin 1 milyon 872 bin 141’i kadınlardan oluştu.
“Okuryazarlık Seferberliği” ile binlerce kişiye ulaşılıyor
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve eşi Emine Erdoğan tarafından başlatılan “Okuryazarlık Seferberliği” ile 2018’de 800 bin vatandaşa ulaşılarak Cumhuriyet tarihinin rekoru kırıldı.
Seferberlik, Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) koordinasyonunda, okuma yazma bilmeyenlerin tümüne ulaşılıncaya kadar sürdürülecek.
Aynı zamanda seferberlik, 2019’da da yoğun ilgi görüyor. İl ve ilçelerde açılan okuma yazma kurslarında bu yılın ilk 5 ayında 88 bin 559 kişi yer aldı. Türkiye genelinde açılan kursların sayısı da 11 bin 514’e ulaştı.
Kursiyerlerin 70 binden fazlası kadın
Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğünce düzenlenen Yoğunlaştırılmış Temel Düzey Okuma Yazma Eğitimi programlarına, 2018’de olduğu gibi 2019 yılının ilk 5 aylık döneminde de en çok kadınlar ilgi gösterdi.
Verilere göre, kurslara katılanların 71 bin 256’sını kadınlar, 17 bin 303’ünü de erkekler oluşturdu.
Kaynak: TÜİK, UNESCO, TRT Haber
Grafik: Şeyma Özkaynak
